مراحل آموزش تیراندازی با کمان

الف) حالت گیری

انسان اشرف مخلوقات است و به همین سبب هیکل و اسکلت او در عین پیچیدگی، ظرافت خاص و ساختار
بسیار دقیقی داشته است. وضعیت بدن انسان (به علت نحوه ایستادن و راه رفتن) با وضعیت سایر موجودات
زنده متفاوت می باشد. او می ایستد. وضعیت ایستادن «صاف »، می کوشد که تعادل خود را در یک سطح اتکای
کوچک حفظ نماید، یعنی انسان مانند یک بطری وارونه است با این تفاوت که انسان باید وزنش را جابه جا
کند. این جابه جایی توسط عضلات انجام شده و با انقباض سریع عضلات، موقعیت پاها تنظیم گردیده و از
افتادن جلوگیری می شود. در رشته تیر و کمان ایستادن اقدامی اولیه است که بر حرکات و شرایط تأثیر
می گذارد. تنظیم دقیق ایستادن باعث ایستادن صحیح هنگام کشش کمان می شود، که در ادامه به آن
می پردازیم.
۱_ ایستادن: گام اول در رشته تیراندازی با کمان درست ایستادن می باشد. نحوه ایستادن یک تیرانداز بسیار
مهم است. بسیاری از تغییرات و زوایای مختلف بدن با نحوۀ ایستادن مرتبط است.
۱- به صورت ۹۰ درجه نسبت به سیبل بایستید و نقطه سر را به سمت سیبل بچرخانید.
۲- پا باید به اندازه عرض شانه باز شود و پنجه ها کمی رو به بیرون متمایل باشد. (برای حفظ تعادل یک خط
فرضی از مرکز سیبل می کشیم که این خط باید از نوک انگشت شست ما عبور کند).
۳- پاها را در دو طرف خط آتش قرار دهید.
۴- سعی کنید راحت باشید و عضلات را آزاد و شل کنید.

نکته: نحوۀ ایستادن تیرانداز در دقت پرتاب بسیار تأثیر دارد. زمانی که موقعیت ایستادن تثبیت شد باید در هر
پرتاب سعی شود تا آن را ثابت نگه داشت. استفاده از نشانه های پا می تواند به ثابت نگه داشتن موقعیت
ایستادن کمک کند.

ب) استقرار

تاکنون به نحوۀ استقرار جانوران،گیاهان، ساختمان ها و افراد در شرایط مختلف دقت کرده اید؟
هر موجودی اعم از جاندار و ب یجان بر اساس شرایط، خودش را سازگار می کند و بر نحوۀ استقرار آن تأثیر
می گذارد. مثلاً استقرار یک شیر در هنگام حمله با هنگامی که در حالت استراحت است، متفاوت است. نحوۀ
استقرار ساختمان های بلند مرتبه با یک ساختمان یک طبقه حتماً تفاوت دارد، یک گیاهی که در زمین ناپایدار
کویری رشد می کند، ناچار برای استقرار بیشتر خیلی بلند نمی شود، در حالی که در مناطقی که زمین استحکام
بیشتری دارد، درختان بسیار بلند می شوند. انسان هم بر اساس شرایط مختلف با شیوه های مختلفی مستقر
می شود. در حالت ایستاده بر روی یک پا یا دو پا یا حتی نشسته یا خوابیده. در ورزش های مختلف نیز نحوه
استقرار افراد بستگی به شرایط آن ورزش دارد.
نحوۀ استقرار در ورزش تیر و کمان، استفاده از بازوها به هنگام تیراندازی است که در ادامه مرور می کنیم:
۱_ نحوۀ قرار گرفتن بازو به هنگام تیراندازی
۱- شانه ها باید در یک خط و به صورتی که دست کشش و دست کمان در یک خط قرار گرفته باشد.
۲- دست کشش و کمان باید در یک نقطه به طرف هدف باشند. در این وضعیت باید دست کمان با شانه کمان
و شانه کشش در یک خط راست باشند.
۳- بازوی کمان باید با شانه کشش یک زاویه در حدود ۴۵ درجه داشته باشد. در این حالت باید بازو طوری
قرار بگیرد که آرنج با زه کمان کمی فاصله داشته باشد. (آرنجِ دستی که کمان را در اختیار دارد به دور محور
مرکزی خود می چرخد. چرخش به سمت زه)

۲_ نحوه قرار گرفتن انگشتان بر روی زه کمان
قبل از گرفتن زه باید دُم تیر را بر روی زه، در محل قرار گرفتن تیر قرار دهید.
۱- برای گرفتن زه مطابق شکل، با استفاده از سه انگشت، انگشت اشاره بالای تیر، انگشت میانی و حلقه در
پایین تیر بر روی زه قرار گیرد )شکل ۱۳ (.
۲- با استفاده از انگشتی که در دست کشش قرار دارد باید زه را بگیرید، در این مرحله باید از بند اول انگشتان
برای گرفتن زه استفاده کرد.
۳- انگشتان خود را دور زه از محل مفصل اولین و دومین استخوان انگشت قلاب کنید. با این روش، شما
مطمئناً یک قلاب محکم برای حمایت و نگهداری از زه کمان می سازید.

نکته: زه کمان باید به طور کامل در داخل ته تیر قرار گیرد. پشت دست باید صاف باشد و نباید حلقه شود. زه
را نباید چنگ زد.
۳_ نحوه قرار گرفتن دست بر روی کمان
قبضه کمان را باید در دستی که قرار است کمان را نگه دارد به گونه ای قرار دهید که:
۱- میان انگشت شست و سبابه به شکل V باشد. آن چنان که درشکل نشان داده شده است )شکل ۱۴ (.
۲- انگشتان کاملاً راحت و بدون فشار در کنار کمان باید زاویه ۴۵ درجه بسازند.
۳- تیرانداز به هیچ وجه نباید کمان را در دست محکم بگیرد.
۴- فشار کمان در امتداد خط فشار توزیع می شود.

۴_ نحوه کشیدن زه کمان
۱- زه را در طول دستی که کمان را نگه داشته است به طور مستقیم و کاملاً افقی از بالا به پایین بکشید، تا
جایی که دست شما در زیر چانه قرار بگیرد و به صورتی باشد که استخوان های کتف ب ههم نزدیک شود )باید مقدار
کشش اولیه در حدود ۵۰ % کشش کامل باشد(.
۲- در حالی که به داخل روزنه دید نگاه می کنید کمان را به سمت پایین تا جایی که به نقطه مقابل هدف
رسیده، کشیده و در نهایت کشش کامل را انجام دهید.
۳- سعی کنید با عضله پشت شانه و کتف، عمل کشیدن زه را انجام دهید.
۴- کاملاً صاف و مستقیم و راحت بایستید.
۵- هردو شانه را در حد امکان پایین نگه دارید

۵_ قرار گرفتن زه روی صورت
در این حالت زه به آرامی با نوک بینی تماس پیدا می کند و دست با فک مماس و به آرامی به آن فشار
می آورد و سپس فرم ثابتی می گیرد. لمس بینی، لب و چانه زمانی است که دست بر روی فک قرار گرفته و
زه باید صورت را لمس بکند. انگشت شست باید به طرف کف دست خم شود تا کاملاً انگشتان مقابل گردن
جای بگیرند و زه به طور کامل چانه و بینی را لمس کند. باید دقت کرد که کوچک ترین تغییر در این حالت،
بر مقدار نیرویی که کمان بر تیر وارد می کند تأثیر می گذارد.

رعایت نکات زیر در این حالت ضروری است:
۱- انگشت سبابه درست در زیر چانه قرار بگیرد.
۲- دهان را ببندید و دندان ها را روی هم قرار دهید.
۳- زه باید کاملاً به صورت بچسبد و یک جای ثابت در کار ایجاد کند تا در طول تمرین یک نقطه ثابت برای
کشش وجود داشته باشد.
ج) تطبیق عناصر دید (هدف گیری)
هر انسانی برای زندگی خود اهدافی دارد. هدف داشتن، مانند اعتماد به نفس، ارزش و دلیلی برای ادامه زندگی
است و اگر انسان از وجود اهداف زندگی خود آگاه باشد، یا نباشد به ارزش واقعی آنها خدشه ای وارد نمی شود.
درست مانند واقعیت های جهان هستی؛ آگاهی و یا عدم آگاهی ما، باعث هیچ گونه تغییری در آنها نمی شود.
به هرحال زندگی از بدو تولد تا سنین بلوغ و بزرگ سالی و پایان با شکوه آن، به صورت شناور ادامه دارد. آیا
این واقعاً همان چیزی نیست که همه خواهان آن هستیم؟ یک زندگی بدون تشویش و نگرانی؟ بدون شک
این یک زندگی دلخواه است. ولی انسان می تواند بیشتر بخواهد و برای خواست و دریافت بیشتر، به هدف
زندگی نیازمند است. هدف زندگی، دلیل اصلی قرار گرفتن انسان بر روی زمین است. وظیفه ما در روی این
کره خاکی چیست؟ احتمالاً بیش از آنچه تنها، روز خود را به اتمام برسانیم یا بیش از آنچه تنها، از گذراندن
اوقات خود لذت ببریم. در ورزش هم ما نیازمند به داشتن هدف هستیم تا به موفقیت و پیروزی دست یابیم.
۱_ نحوه نگه داشتن کمان
نگه داشتن، یک فرایند مهم و ضروری تیراندازی می باشد، تا کمان دار مطمئن شود که در مرحله آخر
تیراندازی، عضلات پشتی درگیر می باشند. نگه داشتن، برای اطمینان کمان دار در جلوگیری از آسیب لازم
است.
برای نگه داشتن صحیح کمان باید مراحل زیر را انجام دهید:
۱- عضلات پشت کتف را تحت فشار قرار دهید.
۲- دست کمان، دست کشش و آرنج باید در یک خط مستقیم قرار بگیرند )شکل ۱۷ (.
۳- شانه ها را حتی الامکان در وضعیت پایین نگه دارید.
۴- دست کمان برای تنظیم کردن روزنه دید و هدف بر روی هم جابه جا شود.
۵- همچنان که روزنه دید را برای رسیدن به هدف جابه جا می کنید تنظیم زه را نیز کنترل کنید.
۶- زمان نگهداری باید در دامنه زمانی ۲/ ۱ تا ۴/ ۳ ثانیه طول بکشد.

۲_ نشانه گیری
قبل از تمرکز کامل برای هدف گیری، باید برای اطمینان از اینکه همه چیز در وضعیت درست قرار دارد تمام
مراحل قبلی کنترل شود و اگر قسمتی از کار را به خوبی انجام نداده اید بهتر است به جای یک پرتاب ناقص و
بد، کمان را پایین بیاورید و دوباره از اول، مراحل را انجام دهید، زه را به جای اول خود برگردانید و هدف گیری
کنید. زمانی که کمان دار به سوی مرکز هدف نشانه گیری کرده است با وجود تلاشی که برای ثابت نگه داشتن
کمان انجام می دهد، طبیعی است که روزنه دید به اطراف جابه جا شود، در این حالت کمان دار باید با تمرین
سعی کند روزنه دید را در جای ثابت و هم راستا با هدف قرار دهد. زمانی که تیر، چپ یا راست و یا بالا و پایین
برود، با تغییر حالت روزنه دید، می توان آن را اصلاح کرد.
اهمیت چشم غالب در تیراندازی با کمان
پرسش
۱- شما راست دست هستید یا چپ دست؟
۲- چگونه چشم غالب خود را پیدا کنیم؟
نکته: بسیار مهم در تیراندازی با کمان چشم غالب است. همان طور که می دانید برای نشانه گیری باید از چشم
غالب استفاده کنیم.
 
چشم غالب چیست؟ چشم برتر (چشم غالب) چشمی است که دید بهتری دارد، هم از نظر بینایی و هم از
نظر کیفیت دید (شفافیت و وضوح تصاویر) بهتر است. کیی از چشم های انسان نسبت به چشم دیگرش برتری
دارد که چشم غالب نام دارد.
روش تشخیص چشم غالب: دست هایتان را کنار هم قرار دهید و در وسط آن ها یک سوراخ به شکل مثلث
بسازید. البته این سوراخ می تواند گرد یا به هر شکل دیگری باشد. از این سوراخ به یک شیئی که حداقل ۳
متر با شما فاصله دارد نگاه کنید. چشم چپ را ببندید و با چشم راست خود از سوراخ نگاه کنید.
حالا با چشم چپ نگاه کنید و چشم راست را ببندید بلافاصله متوجه تغییر ایجاده شده می شوید. وقتی یکی از چشم هایتان
باز است، شیء موردنظر در بین دستانتان دیده می شود، اما وقتی چشم دیگر را باز می کنید دیگر اثری از شیء
نیست. آن چشمی که وقتی باز است می توانید شیء را بین دستانتان ببینید، چشم غالب شما است. اگر این
آزمایش را با اشیای گوناگون در فاصله های مختلف هم امتحان کنید، باید نتیجه یکسان باشد.

مراحل صحیح نشانه گیری
۱- نشانه گیری باید توسط چشم غالب انجام شود و کمان دار می تواندچشم دیگر را ببندد.
۲- توانایی باز نگه داشتن هر دو چشم به مهارت و نوع تمرین کمان دار بستگی دارد.
۳- روزنه دید مطابق شکل بر روی هدف باشد.
۴- زه کمان را کمی در طرف چپ نشانه یاب نگه دارید طوری که بتوانید از طریق آن، هدف را ببینید.

۳_ رها کردن تیر
مهم ترین مرحله در زمان تیراندازی، رها کردن زه است. عمل رها کردن زه، با استفاده از ابزار بند انگشتی که به
انگشت شست و اشارۀ دست کما ندار بسته شده است، انجام می شود که باعث می شود کما ندار بعد از رهایی،
کمان را در دست خود نگیرد و با مچ دست خود به حرکت تیر مسیر ندهد. هر ۳ انگشت باید در یک زمان زه
را رها کنند. این عمل به زه اجازه خواهد داد که با کمترین لغزش و تکانی پرتاب شود. در زمانی که رهایی به
درستی انجام شود، دست باید به عقب حرکت کند از آنجایی که عضلات پشتی و کتف، دست را به عقب کشیده
تا عمل مناسب جهت زه کردن، انجام شود. (در رها کردن بعضی از افراد، دست معمولاً ۵ سانتی متر به عقب
خواهد آمد)، سرخوردن تیر بر انگشتان، کمی زه را کج خواهد کرد که این باعث جابه جایی افقی در برخورد تیر
با سیبل می شود.
در زمان رها کردن تیر توجه به نکات زیر ضروری است:
۱- استخوان های کتف هم زمان با رها کردن انگشتان باید همچنان نزدیک به هم باقی بمانند.
۲- شانه ها در امتداد و راستای یکدیگر قرار دارند.
۳- در این وضعیت دستی که کمان را نگه داشته است به صورت خودکار کمی به طرف عقب بر می گردد.
۴- هم زمان با رها شدن تیر، کمان دار باید در ذهنش ۲ تا ۳ ثانیه بشمارد و سپس دستی که کمان را
نگه داشته است توسط وزن خود کمان از مچ (نه از انتهای دست و شانه) خم کند و اجازه دهد که کمان به
آرامی به سمت پایین حرکت کند.

۴_ دنبال کردن تیر تا زمان اصابت به هدف
دنبال کردن تیر یک عمل کامل کننده در فرایند تیراندازی با کمان می باشد. عملیات تکمیلی، حفظ تعادل
وضعیت بدن تا زمان اصابت تیر به هدف می باشد. در این مرحله کمان دار باید به دستی که کمان را دارد
پس از رها کردن تیر، اجازه افتادن ندهد. زمانی که دست شروع به افت می کند باعث می شود بعضی تیرها به
پایین سیبل برخورد کند، همچنین تکان دادن سر برای دیدن محل اصابت تیر باعث می شود که دست حامل
کمان، حرکت کند. بدون دنبال کردن تیر در طی مرحله تیراندازی، حالت صحیح رها کردن زه به هم خورده
که باعث می شود که یک تیراندازی ناقص داشته باشیم. دنبال کردن تیر، مستلزم حفظ یک کشش درست و
مستقیم (در یک خط هم راستا به صورت هدایت شده) می باشد. در این حالت خط مستقیم یعنی بازوی کمان
رو به طرف سیبل باشد و کشش یعنی ادامه حرکات به طرف ستون فقرات بازوی کمان و دست زه در جای
خود باقی می ماند تا اینکه تیر به هدف اصابت کند. در کل نگه داشتن دستی که کمان را دارد تا برخورد تیر
به سیبل را، دنبال کردن مرحله نهایی می نامند.
ایمنی: درحین تیراندازی با کمان به هیچ عنوان در جلو خط تیراندازی نباشید. از شوخی کردن با یکدیگر
بپرهیزید.